Bij diverse aandoeningen, zoals ‘lichen planus’ of een ‘landkaarttong’, kan een pijnlijk of brandend gevoel in de mond of op de tong voorkomen; er is dan een zichtbare slijmvliesafwijking. Soms kunnen klachten over een branderig gevoel voorkomen zonder dat sprake is van een zichtbare afwijking. In die situatie spreken we over ‘mondbranden’. Vaak gaat het dan om klachten aan de tong, maar soms ook aan het gehemelte, de wangen, de lippen en soms ook de keel.
Klachten
Klachten over tong- of mondbranden kunnen maanden- of zelfs jarenlang aanwezig zijn. Bij sommige patiënten ontstaan de klachten spontaan, maar vaak ontstaan ze na een tandheelkundige of medische behandeling. Soms wordt het gebruik van antibiotica door de patiënt als oorzaak gezien. Een enkele keer wijdt een patiënt zijn klachten aan een ingrijpende persoonlijke gebeurtenis, zoals het verlies van een dierbare. Soms denkt de patiënt dat er een onderliggende, al of niet kwaadaardige, ziekte in het spel is. Dit is eigenlijk nooit het geval.
Vaak vertellen patiënten, dat hun klachten in de ochtend vrijwel afwezig zijn, maar in de loop van de dag toenemen en in de avond als ondraaglijk worden ervaren. Bij veel patiënten met tong- of mondbranden is ook sprake van een afwijkende of zelfs geen smaak en het gevoel van een droge mond.
Mondbranden komt bij ongeveer 1 per 10.000 mensen van de bevolking voor. Dus zijn er in Nederland ongeveer 1700 mensen die er last van hebben. Het is dus een relatief zeldzame klacht. Vooral door deze zeldzaamheid is het begrijpelijk dat er bij patiënten, artsen, tandartsen en mondhygiënisten weinig ervaring op dit gebied bestaat. Mondbranden komt meestal pas boven het 40e-50e jaar voor, veel vaker bij vrouwen dan bij mannen.
Oorzaken
De oorzaak van mondbranden is onbekend. Aangezien de klachten vooral voorkomen bij vrouwen rond en na de overgang is het begrijpelijk, dat patiënten daar zelf vaak een verband mee leggen. Wetenschappelijk is het verband nooit aangetoond. Ook vitaminetekort, suikerziekte en het gebruik van bepaalde geneesmiddelen zijn nooit bewezen als oorzaak. Psychisch lijden wordt in literatuur ook vaak genoemd als mogelijkheid, maar ook daar is onvoldoende bewijs voor.
Wanneer er bij het mondonderzoek geen afwijkingen van het slijmvlies zijn geconstateerd, leidt verder onderzoek, in welke vorm dan ook, zelden tot een afwijkende bevinding die van belang is voor het behandelen van de klacht. Dit geldt zowel voor bloed- en speekselonderzoek als voor bijvoorbeeld weefselonderzoek van een stukje verwijderd weefsel.
Wat te doen?
Zoals gezegd, kunnen klachten over een branderige tong of mond maanden tot jaren blijven bestaan. Bijna altijd verdwijnen de klachten vanzelf. Aangezien de oorzaak van mondbranden niet bekend is, kun je het helaas ook niet goed behandelen. Wanneer de klachten het leven van een patiënt geheel beheersen, kan professionele begeleiding noodzakelijk zijn om met de klacht te leren omgaan. Een enkele keer schrijft de huisarts kalmeringsmiddelen voor. Dit is geen bewijs dat het toch allemaal ‘psychisch’ is, maar het kan het enige middel zijn dat de patiënt enigszins tot rust brengt en de klacht hanteerbaar maakt. Helaas blijken alternatieve geneeswijzen ook geen oplossing te bieden voor deze onaangename klacht.
Het is belangrijk dat er geen tandheelkundige of andere behandelingen worden uitgevoerd, wanneer er niet enige zekerheid bestaat, dat daarmee de klacht kan worden verholpen. Als een patiënt met mondbranden verwezen wordt, moet de verwijzer er voor zorgen dat hij of zij de patiënt stuurt naar iemand met meer kennis en ervaring op dit gebied.